WARM AANBEVOLEN >> Tweedaagse voor singles die opnieuw willen uitreiken!
20 februari 2024
WARM AANBEVOLEN! Samen met Kathleen Tobback organiseert collega Catherine een tweedaagse voor singles op 22 en 23 maart in Mechelen. Spread the word!
30 april 2024 Dagblad
‘Dit toujours et dit divorce’, klinkt het cynisch bij Stromae. Als het zover is, belanden veel koppels in een mijnenveld van ruzie en conflicten. Toch is er een uitweg volgens therapeuten én de wetenschap. ‘Je moet ernaar kijken als naar een rouwproces, alleen gaat er niemand dood.’
De Morgen - Tekst: Jiska Agten
In ons land eindigt één op de drie huwelijken in een scheiding, bij koppels die samenwonen geldt dat voor de helft van de relaties. “Een gigantische groep mensen die het lange tijd lastig heeft”, vertelt relatietherapeut Rika Ponnet. “Het verdriet en het oud zeer kunnen je ook na jaren plots overspoelen.”
Waarom de pijn van een scheiding zo lang blijft nazinderen, is iets waar de wetenschap ook naar zoekt. “Een vrij nieuwe kijk is dat het een rouwproces is, alleen gaat er niemand dood”, vertelt Esther Kluwer, bijzonder hoogleraar duurzame relaties en welzijn aan de Radboud Universiteit en aan de Universiteit Utrecht.
“Een partner is een belangrijke hechtingsrelatie, dus heeft een scheiding veel impact. Je verliest veel meer dan alleen die partner: een deel van het leven van je kinderen, vriendschappen, de band met je schoonfamilie en soms ook economische zekerheid, vooral voor vrouwen.
Al zijn er ook voordelen: mensen besluiten om een hobby weer op te pikken, er is meer autonomie, nieuwe vriendschappen of bestaande sociale relaties krijgen meer aandacht. Er is dus niet alleen maar verlies, maar dat heeft toch wel de overhand in de eerste periode.”
Afstand nodig
Herkenbaar voor Veerle (53), die vier jaar geleden uit elkaar ging met de vader van haar twee kinderen, inmiddels jongvolwassenen. Zo’n proces heeft tijd nodig heeft, ervaarde ze. Met haar ex-partner probeert ze via een SCHIP-traject, een postrelationeel rouwtraject dat ex-partners samen doorlopen, hun verhaal af te maken.
“Voor mij is het verlies van de scheiding bijzonder groot, vooral mijn gezin verliezen had veel impact. Ik was mezelf echt kwijt en heb veel tijd nodig gehad om er opnieuw bovenop te komen. Pas nadat ik mezelf terugvond, was er ruimte om te kijken hoe ik beter met mijn ex-partner kon omgaan.
“Vier jaar na de scheiding zijn we met een SCHIP- traject begonnen om de communicatie tussen ons opnieuw op gang te krijgen, met het oog op de kinderen. Ook al zijn ze jongvolwassenen, voor hen is het lastig als zij boodschapper zijn van dingen die voor mij bedoeld zijn.
“Het traject verloopt in ons geval moeizaam omdat praten over gevoelens niet goed lukt. Dat was tijdens ons huwelijk al zo en dat nemen we mee. Ik weet niet of we erin zullen slagen om alle fases te doorlopen, ik hoop het nog steeds want ik heb het gevoel dat ons verhaal niet af is.”
“Wat zo lastig is bij een scheiding, is dat het verlies incompleet is”, gaat Kluwer verder. “Om je goed los te maken is er afstand nodig. Zeker als er kinderen zijn, kan de band niet helemaal doorgeknipt worden omwille van de zorg en de opvoeding die nog gedeeld worden.” Kluwer pleit niet voor minder contact tussen ouders en kinderen, maar ze wijst er wel op dat die kroost het rouwproces ingewikkeld maakt.
Al betekent dat niet dat koppels zonder nageslacht het makkelijker hebben als hun relatie afspringt. Ponnet ziet dat scheiden zonder kinderen net zo goed een enorm gat kan slaan. “Deze koppels geven ook dromen op, hun toekomstbeeld met twee sneuvelt of een kinderwens die om welke reden ook niet vervuld kon worden, kan erg pijnlijk zijn.”
Felle conflicten
Zijn die kinderen er wel, dan kunnen ouders het na een scheiding moeilijk hebben om hun taak als opvoeder samen aan te pakken. Een reden waarom sommige ex-koppels in felle conflicten belanden. Esther Kluwer is volop bezig met een eigen onderzoek over dit thema. De eerste resultaten tonen dat het belangrijk is om de relatie eerst goed af te sluiten voor je als co-ouder verdergaat.
Een mogelijke aanpak om met het verlies aan de slag te gaan is SCHIP, ontwikkeld door rouw- en relatietherapeuten Tineke Rodenburg en Leoniek van der Maarel die vijf jaar praktijkonderzoek deden naar deze methode.
“Het traject wordt altijd door de ex-partners samen doorlopen. Partners leren luisteren naar de kwetsuren die ze elkaar - onbedoeld maar toch, - hebben aangedaan. Het doel is dat ze daarna opnieuw verbinding vinden, als partners in ouderschap”, vertellen ze.
In hun onderzoek zagen ze dat bij ruim tweederde van de 1.175 gescheiden koppels een vechtscheiding werd voorkomen en de kinderen beter functionerende ouders hebben. “Voor ons is conflict de vertaling van de pijn over het verlies, het rouwproces. Vaak krijgt een van de partners de schuld. Omdat die ontrouw was of al langer met de scheiding in het hoofd zat. Maar ook degene die het initiatief voor de scheiding nam, rouwt even sterk.”
Ruzie vermijden
De wetenschap is het erover eens dat als ouders iets goed willen doen voor hun nageslacht de sleutel ligt bij het vermijden van conflicten, zo geeft Kluwer mee. “Het maakt niet uit of conflicten binnen of buiten de relatie plaatsvinden, ze zijn schadelijk. En als meningsverschillen er toch zijn, vermijd je best dat ze zich afspelen in het bijzijn van de kinderen.”
Dan maar ruzies uit de weg gaan en toch samenblijven voor de kinderen? “Dat is zo’n achterhaald concept”, weet Ponnet. “In vorige generaties deden mensen dat, maar was het vaak bittere ellende achter de voordeur. In mijn praktijk hoor ik de pijnlijke verhalen van volwassenen die in zo’n context opgegroeid zijn.”
Als kinderen zo’n sleutelrol hebben, lijkt het vreemd dat ze in de SCHIP-aanpak pas in de laatste fase aan bod komen. Vooral omdat het traject als doel heeft om ouders terug met elkaar te laten praten.
Vergeving
Volgens van der Maarel en Rodenburg is dat niet zo onlogisch: “Mensen hebben hun relatie af te ronden als partners en die relatie was er al voor de kinderen. Als partner hebben ze een heel andere rol dan als ouders. Pas als er opnieuw vertrouwen is, kunnen ouders opnieuw samenwerken voor de kinderen.”
Een van de grote hindernissen in conflicten is dat ex-partners en hun omgeving een zwart-witpositie ten opzichte van elkaar innemen: de ex-partner is des duivels. Niet doen, zegt de wetenschap. “Onderzoek is daar zeer duidelijk over”, vertelt Esther Kluwer.
“Lelijke dingen zeggen en denken over je ex-partner is een negatieve factor bij co-ouderschap. Vergeving is een heel belangrijke stap om niet in een conflict te blijven hangen. Daarvoor is soms nodig om te kijken naar de verliezen die eronder zitten en daar bij elkaar begrip voor op te brengen.”
90 seconden boos
In de SCHIP-aanpak worden krijgen die boze, duivelse gedachten een plek in de therapieruimte. “We geven alle emoties de ruimte, ook dingen die niet constructief zijn. Partners krijgen de kans om hun gal te spuwen. Allebei.” Het is hard werken, geven de therapeuten toe en de schrik dat mensen te ver gaan in hun boosheid is er zeker wel.
“Het helpt om te weten dat mensen maar 90 seconden boos zijn, dan halen ze adem en dan herhalen ze waarover ze zo furieus zijn. Als behandelaar is dat het moment om goed te luisteren, je komt te weten wat écht het punt is. Vaak zitten partners met hetzelfde gevoel: ze voelen zich niet gehoord. Als ze merken dat er wel geluisterd wordt, neemt de boosheid vanzelf af.”
Na het ventileren volgt de cruciale stap om verder te kunnen: “Hier kunnen ze elkaars pijn erkennen, dat lukt al lang niet meer thuis aan de keukentafel, want daar is het niet veilig. Het is heel waardevol als een partner kan zeggen: als ik het over kon doen, zou ik het nooit op deze manier gedaan hebben. Natuurlijk lukt dat niet altijd, sommige conflicten zijn zo verhard dat koppels er niet in slagen om het traject helemaal te doorlopen.”
Als je voelt dat je richting een conflictsituatie navigeert is het goed om snel hulp in te schakelen. Een SCHIP-traject kan je ook jaren na de scheiding starten, maar het advies van de therapeuten is om er zo snel mogelijk mee te beginnen. “Zo vermijden we dat er al veel schade is aangericht door conflicten. Na een SCHIP-traject is de rouw niet voorbij, maar de basis is wel goed gelegd en mensen kunnen verder kijken dan de boosheid en het conflict.”
Hemeltergend gemoraliseer
Niet alleen een ex-koppel heeft werk te doen, ook de maatschappij kan meer doen om de scheiding voor ouders en kinderen minder zwaar te maken. “Ik werk al dertig jaar met mensen die gescheiden zijn, maar je weet pas wat het echt is als je het zelf doormaakt. We hebben het mogelijk gemaakt om te scheiden, maar het gemoraliseer dat er nog altijd rondhangt vind ik hemeltergend”, benadrukt Rika Ponnet.
“Ik begrijp het niet goed, iedereen heeft vandaag wel iemand in de familie die gescheiden is en toch is er zoveel divorce shaming. Kunnen we alsjeblieft stoppen met daar zo moraliserend over te denken? Ik zie wat het schuldgevoel doet met de zelfwaarde van mensen en het is ook niet goed voor het contact met de kinderen.”
Hoe je als familie, schoonfamilie of vriend wél een rol van betekenis kan spelen is volgens Rika Ponnet niet zo moeilijk. “Mildheid en erkenning dragen zoveel bij. Er zijn, net als in elke rouwperiode. Gewoon zeggen: ‘kom hier, zet u, vertel maar.’ Zo geef je het gevoel dat je aan hun kant staat, dat ze even bij jou op schoot mogen kruipen.”